Iedereen kent ze wel: de inspirerende verhalen van ondernemers die ‘met niets begonnen’ en nu een miljoenenbedrijf runnen. Ze werkten dag en nacht, lieten zich door niets tegenhouden en ‘geloofden altijd in zichzelf’. Klinkt indrukwekkend, toch? Maar er mist vaak iets in die verhalen. De connecties, het startkapitaal, het privilege – allemaal factoren die liever worden verzwegen. Waarom doen ze dat? En wat betekent dat voor ons beeld van succes?
De mythes van succes
We horen keer op keer hetzelfde narratief: succes komt door hard werken en doorzettingsvermogen. Dat verhaal verkoopt goed. Het past bij wat we willen geloven: dat iedereen, ongeacht zijn achtergrond, groots kan worden zolang ze maar bereid zijn om keihard te werken.
Maar er zijn ook andere factoren. Opleiding, netwerk, familievermogen, kansen die zich toevallig voordeden – het zijn stukjes van de puzzel die vaak achterwege worden gelaten. Natuurlijk is hard werken belangrijk, maar het is niet het hele verhaal. Wie eerlijk is over zijn succes, weet dat toeval en privileges ook een rol spelen.
Waarom het makkelijker is om te liegen
Er zit een enorme sociale druk op het succesvol zijn – en vooral op het eruit laten zien alsof je het helemaal zelf hebt gedaan. Niemand wil toegeven dat ze hulp hebben gehad, dat ze een financiële buffer hadden of dat ze de juiste mensen kenden. Dat maakt het succes namelijk minder ‘bijzonder’.
Daarnaast zijn we dol op heldenverhalen. Een ondernemer die zegt: “Mijn ouders leenden me een ton en ik kende de juiste mensen” klinkt een stuk minder inspirerend dan iemand die ‘met niets’ begon. En laten we eerlijk zijn: welke versie zou jij liever op social media zetten?
Het verschil tussen werkethiek en privilege
Hard werken kan je ver brengen, maar niet iedereen start op dezelfde plek. Het is een comfortabele illusie dat succes alleen draait om discipline en toewijding. Natuurlijk, zonder inzet kom je nergens. Maar als je wordt geboren in een rijke familie, naar een elite-universiteit gaat en een netwerk van invloedrijke mensen om je heen hebt, is jouw pad nu eenmaal makkelijker dan iemand die geen vangnet heeft.
Mensen die hun succes volledig toeschrijven aan hun eigen inspanningen vergeten één belangrijk detail: niet iedereen krijgt dezelfde kansen. En dat betekent niet dat de ander ‘lui’ is, maar dat de spelregels voor iedereen anders zijn.
De valkuil van de ‘self-made’ mythes
Het probleem met deze succesverhalen is niet alleen dat ze een vertekend beeld geven, maar dat ze anderen ook een minderwaardigheidsgevoel kunnen geven. Als jij keihard werkt en toch niet ‘op de top’ komt, lijkt het alsof het jouw schuld is. Alsof jij niet genoeg je best doet.
Maar dat is onzin. Niet iedereen heeft dezelfde privileges, connecties of kansen. En door te doen alsof succes alleen een kwestie is van hard werken, creëren we een cultuur waarin mensen zich schuldig voelen als ze niet hetzelfde bereiken – terwijl de omstandigheden totaal anders zijn.
De echte weg naar succes
Wat als we eerlijker zouden zijn over wat succes écht inhoudt? Over de momenten van twijfel, de hulp die we kregen, de verkeerde keuzes die we maakten en de keer dat we simpelweg geluk hadden?
Succes is niet zwart-wit. Het is niet alleen hard werken, maar ook kansen pakken, risico’s nemen en soms simpelweg op de juiste plek zijn op het juiste moment. En misschien moeten we dát verhaal vaker vertellen.
Want laten we eerlijk zijn: achter elke ‘self-made’ ondernemer schuilt een verhaal dat net iets minder heroïsch is dan we vaak te horen krijgen. En dat is helemaal oké.
